Droog
Het land drooghouden. Een veilige polder achter hoge dijken. Zo doen we dat al honderden jaren in ons kleine kikkerlandje. Het beheer van dijken, sluizen en stuwen is een van de taken van een waterschap, ook wel een hoogheemraadschap genoemd. De hoogheemraadschappen beheren allemaal een stuk van Nederland. De grens van zo’n gebied wordt vaak bepaald door een rivier of kanaal, een dijk of zelfs een sloot.
Zo ligt Berkel en Rodenrijs in het gebied van Hoogheemraadschap van Delfland. Bergschenhoek en Bleiswijk liggen in het gebied van het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard. Op deze manier wordt er voor gezorgd dat elk deel van Nederland voldoende schoon water heeft en zeker niet te veel!
“Waarom zou je veilig, droog land expres onder water willen zetten?”
1944
De Duitse legerleiding in Nederland was er niet gerust op. Het aantal bombardementen op Nederland werd steeds groter. Door spionage was duidelijk dat er in Engeland een enorm leger werd opgebouwd. Duizenden schepen en vliegtuigen stonden klaar om de oversteek naar Frankrijk, België of Nederland te maken. Er moesten maatregelen genomen worden, en niet alleen aan de kust.
Grote verdedigingslinies werden uitgewerkt. Om zweefvliegtuigen te hinderen bij het landen werden in open stukken land houten palen in de grond gezet. Bij de landing zouden vliegtuigen hierop botsen of over de kop slaan. Maar parachutisten of tanks zouden hier nauwelijks door gehinderd worden. Er was meer nodig; het onder water zetten van aaneengesloten stukken land in een groot gebied rond onder andere Rotterdam.
In maart 1944 was het zover. Dit grote project -de inundatie- zou beginnen.
Om er voor te zorgen dat niet al het land onder water kwam te staan mochten er dijkjes en kades worden aangelegd. Op die manier konden boeren ook hun eigen boerderij en erf drooghouden. De Duitse overheid gaf 10 dagen de tijd voor het maken van zulke kades en dijken. Daarna zou het inunderen, het onder water zetten, beginnen. Er werden mensen aangewezen om dit werk verplicht te doen. Op sommige plaatsen waren de dijken na 10 dagen nog niet af en de inundatie werd dan gelukkig nog een paar dagen uitgesteld. Sommige dijkjes waren achteraf niet hoog genoeg omdat niemand had verteld hoe hoog het water zou komen!
Gelukkig liep het goed af: direct na de bevrijding werden de polders in ongeveer 30 dagen weer drooggepompt.
Aan de Bergweg tussen Bergschenhoek en Hillegersberg. In dit huis woonde de familie de Wit. De ondergelopen polder liep helemaal door tot aan Berkel en Rodenrijs. Tegenwoordig heeft dit huis het huisnummer 88 aan de Bergweg Zuid, ongeveer tegenover Manege Lansbergen.
Een boerenschuur, waarschijnlijk een klein stukje verderop aan de Bergweg.
In 'het Rodenrijs' wordt door vrijwilligers op enkele plaatsen een extra dijk aangelegd om huizen en percelen te beschermen tegen het water van de komende inundatie.
Op de foto staan vooraan links Henk (van de) Bulk en rechts Arie Hijdra (of Heijdra?).
Achter/boven hen, links naast de man die bukt, staat de dan 14-jarige Jan Vollebregt.
De mannen worden van en naar het werkterrein gebracht met een vrachtauto van Arie van de Ende.
Het aanleggen van nooddijken rondom de te inunderen gebieden.
Rechts is de achterzijde van de huizen aan de Rodenrijseweg (vlakbij de spoorhaven) te zien.
Op de plek van de foto ligt tegenwoordig een deel van de Vosmaerstraat.
in 1991 bemachtigde Leo Bolleboom een luchtfoto van een deel van het inundatiegebied. Hij schreef daarna onderstaand artikel voor 'De Heraut'.
In 2024 stuurt Jan Scholte deze drie foto's naar de Facebookgroep Oud Berkel en Rodenrijs. Marcel de Quelerij schreef erbij:
In het boek van Leo Bolleboom - Op 5 mei ben ik opnieuw geboren wordt aan dit onderwerp ook aandacht besteed op pagina 82 en verder: Inundatie van de Berkelse Polders. De Duitsers lieten in maart 1944 rondom Rotterdam diverse strookvormige dijken opwerpen. Enkele honderden Berkelse burgers moesten dit doen (met hun eigen schop). Burgers vanuit het Noordeinde werden opgehaald met o.a. een vrachtwagen van de gebroeders Gouweleeuw. De dijk in Rodenrijs liep van de oude Veiling (thv Vosmaerstraat) tot aan de Bovendijk ongeveer 80 meter achter de huizen van de Rodenrijseweg. Onder andere moesten tuinders Jan van den Burg Adriaenszoon en Siem Bak hiervoor wijken. Op 4 april 1944 was de dijk van 2,8 km lengte klaar. Lees meer details in het boek van Leo Bolleboom.
Een luchtfoto, genomen door de Engelse Royal Air Force. Op de foto is te zien dat de Zuidpolder bij Rodenrijs onder water staat. Dat is het gebied dat nu tussen de N209/Doenkade en de Rodenrijseweg ligt.
Even geen koeien meer in de wei!
Varen in de polder...
Het zwarte pad langs de spoorlijn, gezien vanaf Rotterdam richting Rodenrijs. Rechts het ondergelopen gebied.
Verzet bij het Hoogheemraadschap?
De medewerkers van het Hoogheemraadschap wilden niet meewerken aan het openzetten van de sluizen en het vullen van de polders. De bevelhebber van de Duitse Wehrmacht in Nederland realiseerde zich dat hij deze mensen nodig had voor het normale bestuur van het land. Hij besloot een dagorder op te stellen waarin hij de Duitse troepen verbood de medewerkers van het waterschap te dwingen! Op 26 februari 1944 kwam deze dagorder uit. De officier die de inundatie van de polders moest regelen, dreigde er mee dat hij sluizen en gemalen zou vernielen. Er kwam geen medewerking. Er ontstonden gevaarlijk situaties nu de Duitse bezetter zelf ging proberen de polders te vullen. Om gevaar voor de bevolking te voorkomen gaven medewerkers van het hoogheemraadschap soms advies. Ze probeerden verder zoveel mogelijk weg te blijven van dit werk om aan de bezetter vooral geen medewerking te verlenen!
Nog meer water
De hierboven getoonde kaart laat maar een klein deel van de totale inundatie in Nederland zien. Rondom de voor de Duitse bezetter belangrijke stad Rotterdam werd een grote gordel van verdedigingswerken aangelegd. Inwoners van Berkel, Bergschenhoek en Bleiswijk waren dus zeker niet de enigen die de nadelen ondervonden van deze drastische maatregel.
Onderstaande foto's zijn waarschijnlijk genomen rond de Bovendijk/ polder Schieveen.
Bovendijk 221